کتاب های عمرانی
کتاب های عمرانی
مقدمه نویسنده
در دنياي متمدن امروزي و با توسعه روزافزون و سريع تكنولوژي در دنيا و كشور عزيزمان ايران، و همچنين گسترش جمعيت شهري و روستايي، افزايش و رشد پروژه‌هاي عمراني و صنعتي و… را در پي خواهد داشت. لذا با توجه به خصوصيات پروژه‌ها و متمايز بودن آنها از نظر مكان، ساختار، حجم، اجتماعي، شرايط اقتصادي و مالي، سياسي و فرهنگي در كشوري كه پروژه اجرا خواهد شد، قوانين و دستورالعمل‌ها در خصوص قراردادهاي پروژه‌ها تاثير‌گذار مي‌باشد.
لذا پيمانكاران به عنوان سازندگان اين پروژه‌ها نقش عمده و تاثيرگذاري در عرصه ايجاد و توسعه طرح‌هاي عظيم ملي دارند همچنين پيمانكاران به عنوان جمعي ازكارفرمايان جامعه، جايگاه مهمي در توسعه و تحرك چرخه اقتصادي كشور دارند. دستاورد قابل تقدير فعاليت پيمانكاران به ويژه در شرايط امروز جامعه، گردش بهينه سرمايه ملي و ايجاد اشتغال مولد است.
اين كتاب نتيجه چند سال فعاليت حرفه‌اي در حوزه پيمانكاري وتحقيق و مطالعه در حوزه مديريت پروژه مي‌باشد.
اين كتاب در دو فصل ارائه شده است، فصل اول به بررسي انواع پيمان‌هاي رايج در حوزه پروژه‌هاي عمراني پرداخته و در فصل دوم به بررسي و طبقه‌بندي پيمان‌ها و نرخ حق بيمه قراردادهاي اجرايي از ديدگاه سازمان تامين اجتماعي مي‌پردازد.
اميدوارم كه با تاليف و گردآوري اين كتاب توانسته باشم هديه‌اي براي همه عزيزاني كه در اين زمينه مطالعه و تحقيق مي‌نمايند فراهم كرده و كتاب حاضر بتواند راهگشاي مشكلات حوزه مديريتي و قراردادي پيمانكاران زحمتكش كشور عزيزمان باشد.
در خاتمه از تمام اساتيد، حقوق‌دانان، پيمانكاران و كارشناسان سازمان محترم تامين اجتماعي خواهشمندم تا نظرات تكميلي و اصلاحي خود را جهت افزايش دانش در اين حوزه و كمك به تحقيق‌هاي آتي، بنده حقير را از راهنمايي‌هاي خود محروم ننمايند و اينجانب را ياري فرمايند.
علي مُهري
پاييز 92
مقدمه
پروژه فرآيندي يكتا است، كه از مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي هماهنگ و تحت كنترل، كه داراي تاريخ‌هاي شروع و پايان تقريباً مشخص هستند تشكيل يافته است، به طوري كه موظف به دستيابي به هدفي منطبق با نيازمندي‌هاي خاص كه داراي محدوديت زماني، هزينه‌اي و منابع هستند، مي‌باشند. در جهت به ثمر رساندن هر چه بهتر پروژه‌ها علم مديريت پروژه پديد آمد كه مفهوم كلي آن بكارگيري دانش، مهارت‌ها، ابزار و تكنيك‌هاي لازم در اداره جريان اجراي فعاليت‌ها به منظور رفع نيازها و انتظارات متوليان و ذينفعان از اجراي پروژه مي‌باشد. دانش مديريت ريسك به عنوان زير مجموعه‌اي از دانش مديريت پروژه همگام با تحولات اخير در پروژه‌ها منشاء اثر گرديده است. مديريت ريسك پروژه علم نيست، بلكه هنر است. بحث ريسك و مديريت ريسك پروژه در چند سال اخير به موضوعي مهم و پرطرفدار براي سازمانها تبديل شده است. امروزه تمام سازمانها اهميت فرآيند مديريت ريسك را تشخيص داده‌اند و به موازات پيچيده‌تر شدن زندگي بشر، توسعه ارتباطات و افزايش عدم اطمينان، ريسك‌هاي جديدي نيز خلق شده‌اند و شدت بسياري از ريسك‌هاي قديم نيز افزايش يافته است.
مديران تلاش مي‌نمايند متوجه شوند كه چرا پروژه‌هاي تحت فرمان خود به تاخير مي‌افتند و يا هزينه و كيفيت پروژه طبق پيش‌بيني‌هاي اوليه نبوده و پروژه با مشكلاتي دست به گريبان است.
با توسعه تئوري‌هاي مديريتي و افزايش دانش مديريت، استفاده از روش‌ها و ابزارهاي مديريت ريسك بخصوص در سازمان‌هاي پروژه محور به خوبي توسط مديران ارشد سازمان درك و در سالهاي اخير توسط اين مديران در حال پيگيري مي‌باشد.
اين كتاب نتيجه چند سال مطالعه و تحقيق اينجانب در حوزه مديريت پروژه و بخصوص علم مديريت ريسك پروژه مي‌باشد. اين كتاب كه در نه فصل ارائه شده، در فصل اول به تعاريف و مفاهيم علم مديريت پروژه و مديريت ريسك پرداخته شده، در فصل دوم فرآيندهاي مديريت ريسك پروژه ارائه شده است. از فصل سوم الي هشتم اين كتاب به بررسي و بيان فرآيندهاي شش‌گانه مديريت ريسك پروژه براساس استاندارد PMBOK كه به عنوان كامل‌ترين مرجع در حوزه علم مديريت پروژه شناخته شده است مي‌پردازد.
در فصل نهم به بررسي و تجزيه و تحليل ساير مدل‌هاي گوناگوني كه توسط محققين و پژوهشگران ارائه شده وگام‌هاي هر مدل تعريف و تفسير ميشود. اين مدل‌ها چهارچوبهايي هستند كه نقش هدايت و مستند‌سازي فعاليت‌هاي انجام گرفته را به عهده دارند و همچنين تضمين مي‌نمايند در صورت اجراي مدل‌ها به صورت گام به گام مي‌تواند پروژه را با اهداف اوليه و با موفقيت به پايان برساند.
اميدوارم كه با تاليف و گردآوري اين كتاب توانسته باشم هديه‌اي براي همه عزيزاني كه در اين زمينه مطالعه و تحقيق مي‌نمايند فراهم كرده و كتاب حاضر بتواند راهگشاي مشكلات حوزه مديريت پروژه و بخصوص مديريت ريسك پروژه باشد.
در پايان از تمام اساتيد، دانشجويان، مديران پروژه و محققان خواهشمندم تا نظرات تكميلي و اصلاحي خود را جهت افزايش دانش علم مديريت ريسك و كمك به تحقيق‌هاي آتي، بنده حقير را از راهنمايي‌هاي خود محروم ننمايند و اينجانب را ياري فرمايند.
علي مهري
زمستان 91
مقدمه
در دنياي امروزي كه سيستم‌هاي نوين مديريتي، تحول بزرگي در عرصه كار و توليد و خدمات ايجاد نموده است سبب افزايش بهره‌وري، بهبود شرايط محيط كار و در پي آن توسعه پايدار را شامل شده است.
درك ابزارها و تكنيك‌هاي مديريت ريسك بايد افزايش بهبود سلامت كاركنان و افزايش ايمني پروژه‌ها و در نهايت رضايت مشتريان و ذينفعان را باعث خواهد شد.
سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي براي ايجاد سيستم‌هاي مديريت جامع در سازمانها بدون شك يك نياز اساسي بوده و اين سيستم‌ها بدون تعهد، رهبري و اعتقاد نتايج مثبتي در بر نخواهد داشت. در صورتي كه مباحث ايمني، سلامت و محيط زيست بطور كامل و فراگير مورد بررسي و مديريت قرار گيرد، نتايج بسيار مطلوبي را در پي خواهد داشت.
ايجاد و توسعه مديريت HSE در هر سازمان و شركتي نهادينه شدن فرهنگ ايمني بهداشت و محيط زيست در آن سازمان و پايداري و توفيق در استمرار اين نظام مديريتي (HSE) وابسته به تغيير نگرش و رفتار كليه كاركنان و پرسنل آن سازمان به صورت سازنده و با تعهد بالا مي‌باشد.
در شرايط كنوني جامعه‌ها، تمام سعي و تلاش بشريت و ساير نهادهاي مدني بقاء و سلامت جامعه مي‌باشد در همين راستا انديشمندان توجه زيادي به مقوله حفاظت و ايمني از ديرهنگام داشتند.
هر ساله اتفاقات ناشي از حوادث شغلي هزينه‌هاي گزافي را صرف خود مي‌نمايد كه بيشترين علت اين حوادث عدم رعايت مسايل ايمني است.
افزايش پروژه‌هاي عمراني و متاسفانه عدم فرهنگ مناسب ايمني و بهداشت در نظام اجرايي باعث گرديده شاهد افزايش اتفاقات ناگوار در اين پروژه‌ها باشيم، لذا در سالهاي اخير هم كارفرمايان و هم پيمانكاران پروژه‌هاي عمراني به اين مقوله اهميت بسزايي داده تا جايي كه موضوع HSE هم اكنون در اكثر پروژه‌ها به عنوان يك ركن درآمده و همه كارفرمايان استمرار نظام مديريت HSE را در پروژه‌هاي خود نيز خواهان هستند.
همچنين عدم وجود منابع كافي و شرايط بومي شده در خصوص فرهنگ استفاده از موضوع نظام مديريت اطلاعات، ايمني و محيط زيست، بعضاً برخي از سازمانها و دستگاه‌هاي اجرايي در انتخاب پيمانكار كه مجري پروژه‌هاي عمراني مي‌باشد دچار مشكل مي‌شوند، لذا در اين كتاب سعي شده است تا به زبان ساده اين موضوع را بررسي و شرايط آن را توضيح دهيم.
اين كتاب در 8 فصل تنظيم شده است كه به ترتيب به مفاهيم ايمني و الزامات و راهنمايي بكارگيري سيستم مديريت جامع سلامت و ايمني و محيط زيست مي‌پردازد در فصل نهم اين كتاب مباحث HSE و كاربرد آن در پروژه‌هاي عمراني بصورت بومي و ارائه مدل‌هاي كاربردي و وظايف پيمانكاران در رعايت اين الزامات به صورت گويا ارائه شده است. همچنين در فصل ششم اين كتاب نقش رفتار انساني در مباحث ايمني به طور كامل قيد شده است.
در فصل هفتم به مبحث مديريت ريسك پرداخته كه يكي از اصول اصلي و فراگير بحث مديريت سلامت،ايمني و محيط زيست است، كه بطور كامل و بومي شده مفاهيم مديريت ريسك پروژه و نحوه آناليز كيفي و كمي و روشهاي استراتژي با ريسك‌ها ارائه شده است، و در نهايت در فصل هشتم بحث آناليز ايمني و اطلاعات مديريتي در خصوص حوادث مربوطه اشاره شده است.
اين كتاب مشتمل بر 9 پيوست مي‌باشد كه پيوست اول آن مربوط به فرم ارزيابي HSE در پروژه‌ها بوده كه ميشود به عنوان يك چك ليست كاربردي مورد استفاده كارفرمايان و پيمانكاران قرار گيرد.
در 6 پيوست ديگر اين كتاب آيين‌نامه‌هاي مربوط به حفاظت كارگاه‌هاي ساختماني و حفاظت فردي و بهداشت عمومي و ساير مطالب مفيد كه توسط وزارت رفاه، تعاون و كار و امور اجتماعي تنظيم شده و مورد استفاده در پروژه‌هاي عمراني را دارد و به عنوان يك استاندارد ايمني مي‌توان راهنماي مناسبي براي كاهش حوادث و نحوه برخورد با آن باشد نيز آورده شده است.
در دو پيوست آخر نيز واژه نامه لغات و عبارات بوده كه مورد استفاده دانشجويان و علاقمندان مي‌تواند باشد.
اين كتاب نتيجه چند سال مطالعه و تحقيق در حوزه مديريت پروژه بوده و سعي شده است در تاليف اين كتاب از تجارب اجرايي اين حقير در بومي‌سازي مطالب نيز استفاده شود.
اميدوارم كه با تاليف و گردآوري و ترجمه برخی از مطالب اين كتاب، توانسته باشم هديه‌اي براي همه عزيزاني كه در اين زمينه مطالعه و تحقيق مي‌نمايند فراهم كرده و كتاب حاضر بتواند راهگشاي مشكلات بحث سلامت، ايمني و محيط زيست پروژه‌هاي عمراني كشور و همچنين ايجاد فرهنگ‌سازي در سازمانها و الزام استقرار نظام مديريت جامع HSE در پروژه‌ها باشد.
در پايان از تمام اساتيد، دانشجويان و مديران پروژه‌ها، خواهشمندم تا نظرات تكميلي و اصلاحي خود را جهت افزايش سطح كمي و كيفي اين دانش و كمك به تحقيقات آتي، بنده حقير را از راهنمايي‌هاي خود محروم ننمايند و اينجانب را ياري فرمايند.
علي مُـهری
پاييز 94
خداوند بزرگ و متعال را شاکر هستم که توفيق عنايت فرمود تا بتوانم کتاب حاضر را تحت عنوان ” مديريت برنامه ريزي و کنترل پروژه ” که چهارمين کتاب تاليفي بنده حقير مي باشد را به پايان برسانم .
در رشته هاي مهندسي عمران و معماري دروس “مديريت پروژه ” و “برنامه ريزي و کنترل پروژه” از دروس اصلي اين رشته ها بوده و در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي تدريس ميشود و امروزه علاوه بر رشته هاي فوق الذکر در ساير رشته هاي فني و مهندسي نيز ارائه مي گردد .
امروزه افرادي که به نحوي در حوزه هاي طراحي ، نظارت و يا اجراي طرح هاي عمراني و تحقيقاتي در شرکتها و سازمان هاي پروژه محور فعال هستند با مباحث مديريت و برنامه ريزي پروژه سر کار دارند . دليل چنين گرايشهايي توجه مديران و دست اندرکاران به اهميت برنامه ريزي و کنترل با روشهاي سيستماتيک در اجراي پروژه هاي مي باشد .
در اين چند سال که با عنايت پروردگار به امر تدريس مشغول هستم با تبادلات علمي که در اين حوزه با دانشجويان عزيز و اساتيد مطرح اين حوزه برقرار شده است ، کمک شاياني به اينجانب در ارائه و تدريس مفيد و متفاوت اين درس داشته و همچنين کمک بسزايي در تاليف اين مجموعه به بنده نموده است .
کتاب حاضر در 14 فصل تاليف گرديده که در فصل اول به تعاريف مديريت پروژه و تاريخچه مديريت پروژه پرداخته و تعاريف جامع و کامل اين حوزه نيز ارائه شده است . در فصل دوم اين کتاب به چرخه حيات پروژه اشاره شده و تمام گام هاي پروژه به تفصيل توضيح داده شده است . در فصل سوم به مطالعات امکان سنجي پروژه پرداخته و مفاهيم کليدي و زير بنايي اين حوزه نيز بيان گرديده است در فصل چهارم به صورت کامل و از پايه تا پيشرفته به روشهاي برنامه ريزي و ساختار شبکه نيز اشاره شده است . در فصل پنجم به مفهوم ساختار شکست کار پرداخته و مطالب مهم و کليدي با رسم شکل و نمودار به صورت روان و گويا نيز ارائه شده است .در فصول ششم تا دهم اين کتاب طبق استاندارد مديريت پروژه PMBOK به حوزه هاي مهم دانش مديريت پروژه پرداخته و بصورت کامل نيز مطالب مربوطه ارائه گرديده است .در فصل يازدهم به مبحث ساختار سازماني پروژه پرداختيم که از مدل هاي بلوغ دانش مديريت پروژه نيز به شمار مي آيد . در فصول دوازدهم تا چهاردهم نيز به مبحث رهبري و عملکرد تيم مديريت پروژه اشاره شده که مطالب بسيار مفيد و متفاوتي در حوزه دانش مديريت پروژه محسوب مي شود .
اميدوارم كه با تاليف اين كتاب توانسته باشم هديه‌اي براي همه عزيزاني كه در اين زمينه مطالعه و تحقيق مي‌نمايند فراهم كرده و كتاب حاضر بتواند کمبود کتاب هاي مرجع در حوزه برنامه ريزي و کنترل پروژه را پوشش دهد .
در خاتمه از تمام اساتيد، دانشجويان ، پيمانكاران و مشاوران و كارشناسان برنامه ريزي و کنترل پروژه ، خواهشمندم تا نظرات تكميلي و اصلاحي خود را جهت افزايش دانش در اين حوزه و كمك به تحقيق‌هاي آتي، بنده حقير را از راهنمايي‌هاي خود محروم ننمايند و اينجانب را ياري فرمايند.
خداوندا ، گام هايم را به راهي که هدايت فرمودي استوار کن و مزيد نعمت بدين فرما که پيوند خويش را با آبادگران اين مرز و بوم و جويندگان دانش جاودانه سازم و توشه ناچيزي را که اندوخته ام به پايشان بريزم .
در انتها از همکاری صمیمانه دبیر و اعضاء محترم هیئت مدیره انجمن شرکتهای راه سازی ایران که با نهایت صمیمیت،حمایت و پشتیبانی کامل را در چاپ این اثر مبذول داشتند تقدیر و تشکر می نمایم .
علي مُـهري
زمستان 95
